Voka pleit om overheidsuitgaven onder controle te houden

Expertenpaper licht overheidsfinanciën door

23 juni 2021

Voka, het Vlaams netwerk van ondernemingen, roept op om de begrotingstekorten niet verder te laten oplopen. Nu al zullen onze regeringen een forse begrotingsinspanning moeten leveren om terug aan te knopen met gezonde overheidsfinanciën. In plaats van extra uitgaven toe te voegen, moeten de uitgaven kritisch tegen het licht worden gehouden. In een expertenpaper somt Voka 5 aanbevelingen op om die belangrijke besparingsronde vorm te geven.

“Corona heeft diepe begrotingskraters geslagen. Het is tijd om de stevige coronasteunpakketten af te bouwen en ook te denken aan een relance van de overheidsfinanciën. We weten dat de sanering van de overheidsfinanciën die eraan komt een grotere inspanning zal vragen dan de maatregelen die Jean-Luc Dehaene destijds heeft doorgevoerd om België klaar te maken voor de Eurozone. We roepen op om dit keer geen knip- en plakwerk te gebruiken, maar wel onze begrotingen van voor af aan opnieuw op te bouwen. Samen duurzaam groeien, is enkel mogelijk met een robuust en future proof begrotingsbeleid”, zegt Hans Maertens, gedelegeerd bestuurder van Voka.

Download hier de Vokapaper

PDF - 5.2 Mb

Downloaden

In een Voka expertenpaper ontleden hoofdeconoom Bart Van Craeynest en senior adviseur Karl Collaerts de staat van onze overheidsfinanciën.

Onze overheidsschuld was al wankel en de pandemie heeft daar nog een miljardenfactuur bovenop gelegd. Dankzij de stevige overheidsondersteuning bleef onze economie overeind en is structurele schade grotendeels vermeden. De impact op de openbare financiën daarentegen is gigantisch. In 2020 liet ons land een ongezien begrotingstekort van 42,3 miljard euro optekenen. De overheidsschuld klom naar 515 miljard euro of 48.000 euro per Belg (inclusief kinderen). Zulke tekorten zijn in ons land niet meer gezien sinds begin jaren 90.

De structurele ontsporing van de begroting zit volledig aan de uitgavenkant. Terwijl de totale overheidsontvangsten rond 51% van het bbp zouden schommelen (boven de 50,1% van 2019), zouden de primaire overheidsuitgaven bij ongewijzigd beleid klimmen richting 55% van het bbp tegen 2026, duidelijk boven het pre-crisis niveau (50,1% in 2019). Die toename in de jaarlijkse primaire overheidsuitgaven met 4,8% van het bbp, of bijna 23 miljard in euro’s van vandaag, komt voor drie vierden op rekening van de stijgende sociale uitgaven.

“De extra uitgaven leiden tot een onhoudbaar begrotingstekort de komende jaren. We zullen ons land en onze economie structureel moeten hervormen om onze overheidsfinanciën betaalbaar te kunnen houden. Anders dreigt de collectieve verarming of het doorschuiven van facturen naar de jongeren”, zegt Bart Van Craeynest, hoofdeconoom bij het Vlaams netwerk van ondernemingen Voka.

“In budgettair krappe tijden is het van groot belang om begrotingen op te stellen volgens de regels van de kunst. Een vergelijking van ons begrotingskader met dat van andere landen levert enkele nuttige aanbevelingen op voor ons budgettair beleid. Op basis daarvan stellen we met Voka 5 principes voorop bij het opmaken van de toekomstige begrotingen”, besluit Karl Collaerts, senior adviseur begroting bij Voka.

5 Voka-aanbevelingen voor de toekomstige begrotingen

Maak meerjarenramingen met bindende doelstellingen
Meerjarenramingen verschaffen transparantie over de impact op middellange termijn. Dat is belangrijk want de jaarbegroting brengt slechts de kostprijs in het eerste jaar in rekening. Nederland kent al sinds 1994 een traditie van trendmatig begroten. Daarbij worden aan het begin van de legislatuur voor drie soorten uitgaven jaarlijkse uitgavenplafonds vastgesteld. In de loop van de legislatuur moet elke overschrijding van het uitgavenplafond in principe worden gecompenseerd binnen hetzelfde kader.
Zorg voor een ordelijk en integraal budgettair besluitvormingsproces
Een onafhankelijke studiegroep Begrotingsruimte formuleert 9 maanden voor de verkiezingen een gezaghebbend advies over de beschikbare begrotingsmarge in de volgende legislatuur en over de kwantitatieve begrotingsnormen. Dit advies wordt ter harte genomen in de partijprogramma’s. Het regeerakkoord wordt financieel doorgerekend door het Planbureau.
Verbeter de raming en presentatie van begrotingsmaatregelen
Er bestaat een inherent politieke verleiding om begrotingscijfers wat rooskleuriger voor te stellen. Andere lidstaten hebben daar specifieke spelregels tegen in het leven geroepen. Zo ramen in Nederland het Centraal Planbureau en het Ministerie van Financiën de belastingopbrengsten onafhankelijk van elkaar. Bij een substantieel verschil zoeken de instanties de oorzaken van de verschillen uit. Ook Duitsland doet dat.
Zorg voor effectievere afstemming tussen verschillende overheden
Er bestaat een intern begrotingskader om budgettaire discipline op alle beleidsniveaus af te dwingen. Het wordt echter onvoldoende toegepast bij gebrek aan consensus in het Overlegcomité. Daardoor kan de Hoge Raad van Financiën de naleving van dit intern begrotingskader ook niet toetsen. Dit kan de gezondmaking van de overheidsfinanciën belemmeren.
Pas doordachte spending reviews toe om gericht beleidsruimte te creëren
Het bestaande beleid moet regelmatig worden heroverwogen in functie van nieuwe maatschappelijke opgaven. Spending reviews kunnen daaraan een belangrijke bijdrage leveren. Ze leveren onderbouwde doorlichtingen op van beleidsonderdelen op basis waarvan beleidsmakers dan doordachte beslissingen kunnen nemen. Het is positief dat verschillende overheden in dit land recent deze benadering omarmen. Het is nu zaak dit structureel te verankeren in het begrotingsproces.