Praktijkgericht onderwijs als eerste keus
Voka lanceert ambitieus plan voor kwaliteitsvol praktijkgericht onderwijs
27 maart 2025
Arbeidsmarktgerichte opleidingen kampen in Vlaanderen nog steeds met een knoert van een probleem. De studierichtingen in het secundair onderwijs die uiteindelijk leiden naar technische beroepen worden door ouders en leerlingen te vaak gezien als tweede keus, terwijl ze een cruciale rol vervullen op de arbeidsmarkt van vandaag en morgen. Ondernemingen hebben er alle baat bij dat praktijkgericht onderwijs wel een echte eerste keuze wordt. Een nieuwe Voka paper levert een blauwdruk af voor een ommekeer in het arbeidsmarktgericht secundair onderwijs. Centraal staan een stevige basis voor iedereen, een goede studie-oriëntering en een krachtige samenwerking met het bedrijfsleven eerder dan de zoveelste imago campagne. Voka gaat aan de hand van deze paper in gesprek met de minister van onderwijs, met de onderwijskoepels en met de scholen en leerlingen zelf.
“We hebben jonge mensen nodig die met goesting een vak kiezen. Met deze Voka paper leggen we een ambitieus en haalbaar plan op tafel om het praktijkgericht onderwijs eerste keus te maken. Zonder praktisch geschoolde talenten zakt onze Vlaamse economie als een pudding in elkaar. We leven in een tijd waarin innovatie, technologische vooruitgang en gespecialiseerde vakkennis elke dag belangrijker worden. Een sterk praktijkgericht onderwijs is essentieel om onze welvaart te behouden en te versterken”, zegt Hans Maertens, gedelegeerd bestuurder van Voka.
Praktijkgericht onderwijs als eerste keus.pdf
PDF - 1.5 Mb
Basisonderwijs en B-stroom schieten tekort
Het kwaliteitsprobleem ontstaat al in het basisonderwijs. Voor basisvaardigheden zoals taal en ook voor wiskunde en wetenschapen scoren te veel leerlingen aan het einde van het basisonderwijs ondermaats. Dat is problematisch omdat hier ook de basis wordt gelegd voor bv. STEM-vaardigheden. Als de kwaliteit van het basisonderwijs te laag is, zullen leerlingen niet over de nodige competenties beschikken om verderop in hun studiecarrière succesvol te zijn.
De eerste graad van het secundair onderwijs voelt als eerste de nefaste effecten van een falend basisonderwijs, en dan vooral in de B-stroom. Deze B-stroom is bedoeld voor leerlingen die niet alle leerstof van de lagere school hebben verworven. Een op de vier leerlingen in de B-stroom haalt niet de minimumdoelen basisgeletterdheid. Deze leerlingen komen later doorgaans terecht in gespecialiseerde praktijkgerichte richtingen.
Het aantal leerlingen dat het secundair onderwijs start in de B-stroom neemt sterk toe: sinds 2019 groeide de B-stroom met 18%. Het praktijkgericht onderwijs dat daar vaak op volgt, kent met andere woorden meer en meer leerlingen, maar die leerlingen maken niet per sé een positieve keuze en zijn ook onvoldoende voorbereid.
Goede studie-oriëntering op de leeftijd van 12-13 jaar
Voka pleit voor een systeem waarbij een positieve keuze kan gemaakt worden voor een praktische of theoretische eerste graad, in plaats van een stigmatiserend en negatief verhaal waarbij een A-stroom is voorbehouden voor wie een getuigschrift basisonderwijs heeft, en een B-stroom voor wie dat niet heeft. De B-stroom leidt vandaag bijna automatisch naar het praktijkgericht onderwijs. Daarnaast kan ook nog ingezet worden op een remediërend traject waarbij men leerlingen echt bijspijkert en goed oriënteert. Zodat alle leerlingen over de juiste basiscompetenties beschikken en een weloverwogen positieve studiekeuze kunnen maken.
De juiste richting kiezen, doen leerlingen het beste op basis van hun persoonlijke interesses en talenten. De Talentcenters – die al op 7 plekken in Vlaanderen zijn opgericht – bieden hier een zeer waardevol handvat. Na wetenschappelijk onderbouwde testen, ontvangen leerlingen een gepersonaliseerd talentenrapport dat hen wegwijs maakt in studierichtingen die aansluiten bij hun interesses en talenten.
Meer dan proeven van de arbeidsmarkt
De tweede en derde graad moeten evolueren naar leerlaboratoria die nauwer aansluiten op de arbeidsmarkt. Een minder vrijblijvende toegang voor wie later instroomt, het behoud van zevende jaren en de versterking van praktijkgericht onderwijs met modulaire trajecten maken het praktijkgericht onderwijs waardevoller, haalbaarder, effectiever en relevanter. Stages, duale trajecten en bedrijfsgerichte samenwerking zijn niet aanvullend, maar essentieel voor kwaliteitsvol praktijkgericht onderwijs en economische groei. De intensiteit van het werkplekleren is afhankelijk van de opleiding en de leeftijd, maar moet een cruciaal onderdeel uitmaken van het praktijkgericht onderwijs.
Sterke partnerschappen met het bedrijfsleven
Een eenmalig bedrijfsbezoek of gastles is waardevol, maar niet voldoende. Bedrijven en scholen moeten streven naar langetermijnrelaties waarin kennis, middelen en expertise continu gedeeld worden. Dit kan bijvoorbeeld in het kader van het Voka STEM-pact binnen het Excellentiefonds van de Vlaamse regering. Hierbij tekenen bedrijven en scholen een overeenkomst waarin doelen, verantwoordelijkheden en verwachtingen duidelijk zijn vastgelegd. Sterke samenwerkingen verbeteren bovendien het imago van technisch- en beroepsonderwijs en vergemakkelijken de doorstroming naar de arbeidsmarkt. Hoe structureler de samenwerking, hoe groter de impact.
“In deze nieuwe paper schuift Voka 20 concrete verbeterpunten naar voren die samen een groot effect zullen hebben op de kwaliteit en de waardering van het praktijkgericht onderwijs. De tijd van imagocampagnes moet voorbij zijn, het is tijd voor echte hervormingen die ons Vlaams onderwijs ten goede veranderen. De Vlaamse ondernemingen zullen een actieve partner zijn van de minister van onderwijs en alle stakeholders in de uitvoering van deze plannen”, besluit Hans Maertens.
Hoe het praktijkgericht onderwijs weer eerste keus kan worden:
- Versterk het basisonderwijs: voer een kennisrijk curriculum in en breng gespecialiseerde STEM-leerkrachten binnen in de klas.
- Pak de problemen in de B-stroom aan: herzie het automatisch overgaan op 12-jarige en maak in de eerste graad een sterke theoretische én een sterke praktische optie, naast een remediëringstraject.
- Maak de toegangsvoorwaarden voor leerlingen die op latere leeftijd willen instappen in het technisch- en beroepsonderwijs minder vrijblijvend.
- Laat stapelen van diploma’s toe in het secundair onderwijs om de groeiambities van leerlingen alle kansen te geven.
- Maak modulair lesgeven mogelijk waarbij opleidingen worden opgesplitst in duidelijke en haalbare modules zodat leerlingen hun opleidingstraject autonomer kunnen vormgeven en meer succeservaringen kunnen hebben
- Verbeter het cursusmateriaal voor praktijkvakken in samenwerking met bedrijven en sectoren.
- Durf het vak Project Algemene Vakken (PAV) af te schaffen als het niet tot de nodige kwaliteit kan leiden
- Zet meer praktijkleerkrachten voor de klas die voeling hebben met het bedrijfsleven.
- Maak van werkplekleren een evidentie en voorzie in structurele partnerschappen tussen scholen en ondernemingen.
Ontdek alle voorstellen van Voka in de expertenpaper ‘Praktijkgericht onderwijs als eerste keus’.
